Promocija monografije Gorane Lemajić: Važan doprinos kulturi sećanja

SREMSKA MITROVICA – U Muzeju Srema održana je promocija monografije Memorijalni kompleks Spomen-groblje, žrtve i sećanje, autorke Gorane Lemajić. Tema knjige je pored stradanja stanovništva u tragičnim događajima ratne 1942. godine i istorija spomen kompleksa podignutog u znak sećanja na stradale.

Ova naučna monografija donosi nove uvide u istoriju jednog od najznačajnijih memorijalnih kompleksa socijalističke Jugoslavije, posvećenog žrtvama zločinačkih akcija u Sremu tokom 1942. godine. Delovi knjige su posvećeni problemu zaštite spomen kompleksa, njegovom značaju u okviru celokupnog memorijalnog nasleđa tog vremena, opštim prilikama u kojima je kompleks izgrađen i razvoju kroz različite periode.

Kako je rekla autorka Gorana Lemajić: „Ovako kompleksna tema je zahtevala pristup iz nekoliko uglova. Prvi deo knjige posvećen je istorijskom događaju koji je bio povod za podizanje spomenika, o čemu je citirana obimna literatura. Kako je istorijski okvir samog zločinačkog događaja prilično detalјno obrađen u literaturi zadovolјili smo se njegovim preglednim prikazom uz nešto novih podataka iz nedavno objavlјenih izvora te neiskorišćene arhivske građe. Najveći deo monografije bavi se do sada zanemarenim temama, pokušaju identifikacije žrtava i samom istorijatu ideje o podizanju kompleksa u njihov spomen. Značajno ograničenje za proučavanje problematike predstavlјa činjenica da dokumentacija iz perioda gradnje spomenika nije sačuvana. Iza rekonstrukcije Spomen groblјa 1980. godine ostalo nam je nešto planske dokumentacije kao i izuzetno koristan Izveštaj o aktivnostima koordinacionog odbora, sekretarijata і komisije opštinske konferencije SSRNV. Na kraju monografije osvrnuli smo se na način obeležavanja ovog događaja i njegovu transformaciju tokom godina.”

Jedan deo knjige bavi se i samim spomeničkim kompleksom kao i njegovim autorom. Autorka se zahvalila svim pojedincima i ustanovama koji su doprineli uspešnom prikuplјanju ovih podataka. Pre svega kolegama u Arhivu Srema Sremska Mitrovica, Zavodu za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica, Muzeju Srema, Arhivu Vojvodine i Muzeju Vojvodine.

Izdavači monografije su Istorijski arhiv „Srem” i Zavod za zaštitu spomenika kulture Sremska Mitrovica, a promociju su pored autorke upotpunili recenzenti: prof. dr Milan Koljanin, dr Nenad Lajbenšperger i prof. dr Nenad Ninković. Profesor Koljanin istakao je značaj knjige za nauku i kulturu sećanja, ocenivši je kao „doprinos rasvetljavanju tragičnog perioda, ali i oslonac za novo razumevanje istorijskih činjenica“. Monografija je koncipirana u dva dela: prvi deo donosi istorijski pregled događaja iz 1942. godine, uključujući i nova saznanja kao što je izveštaj sa ekshumacije na Pravoslavnom groblju u Sremskoj Mitrovici, dok se drugi deo bavi razvojem i simbolikom samog Memorijalnog kompleksa Spomen-groblje.

Poseban značaj knjige ogleda se u istraživanju procesa identifikacije žrtava i dokumentovanju njihove sudbine, što do sada nije bilo dovoljno obrađeno u stručnoj literaturi, istakao je prof. Ninković. Autorka je prikupila dragocenu arhivsku građu iz više relevantnih institucija, a knjiga sadrži i spisak žrtava streljanih na ovom lokalitetu. Upravo taj spisak, čini najveći deo knjige i predstavlјa važan i originalan deo monografije i pored svih teškoća koje se zbog različitih ograničenja i ponekad kontradiktornosti u istorijskoj građi javlјaju.

Program je moderirala Jasna Arbanas i čitala odlomke iz knjige, kao što su pisma žrtava robini, pre  pogubljenja, dok su još bili zatočeni i mučeni. Tema je zahtevala višeslojni pristup kako bi se obuhvatile sve dimenzije jednog složenog i potresnog istorijskog događaja. Monografija Gorane Lemajić predstavlja važan doprinos savremenom razumevanju politike sećanja i odnosa prema kulturnom nasleđu.