Nedimović: Potpuno ograđeno Jevrejsko groblje

SREMSKA MITROVICA – Jevrejsko groblje na Bosutskom putu dobilo je novu, kompletnu ogradu zahvaljujući organizaciji ESJF European Jewish Cemeteries Initiative. Projekat ograđivanja jevrejskog groblja finansiralo je Ministarstvo spoljnih poslova Nemačke, uz podršku Saveza jevrejskih opština Srbije, kao i Grada Sremska Mitrovica.

Do 2024. godine ESJF je obeležio i ograđao više od 300 jevrejskih grobalja u centralnoj i istočnoj Evropi, uz podršku Vlade Savezne Republike Nemačke i privatnih donatora. Nedavno je završeno i postavljanje ograde oko jevrejskog groblja u Sremskoj Mitrovici. Na ovom lokalitetu nalazi se oko 30 nadgrobnih spomenika, uglavnom iz prve polovine 20. veka.

Groblje je smešteno u zoni porodičnih kuća, te nova ograda sada štiti prostor od bilo kakve buduće gradnje i širenja u okolini. Time je obezbeđeno očuvanje materijalnog nasleđa jevrejske zajednice Sremske Mitrovice, koju su nekada činile i porodice iz okolnih mesta — Erdevika, Martinaca, Grgurevaca, Čalme i Laćarka.

Zajedno sa predstavnicima jevrejske zajedinice lokalitete je obišao Branislav Nedimović gradonačelnik i tom prilikom rekao: „Ovde, pošto je Mitrovica porasla, tamo posle 50-ih godina XX veka drastično, ljudi koji žive u Sremskoj Mitrovici gotovo da se više nisu ni sećali jevrejske zajednice, da je postojala sinagoga, a da ne govorim o ostalim stvarima i o poznatim Jevrejima koji su živeli i radili ovde. To je jedna stvar koju mi nikako ne smemo da prenebregnemo i kultura sećanja je najvažnija, to je, nažalost, jedina stvar koju mi sada možemo da gajimo. Postoji puna podrška lokalne zajednice Sremske Mitrovice za jevrejsku zajednicu, kako je neko rekao, jedino srpski narod nije okrvavio svoje ruke tokom Holokausta — to je jedna veličina naroda. Mi smo zajedno stradali i u Drugom svetskom ratu i kroz vekove. Grad Sremska Mitrovica ima nekoliko tačaka koje su posvećene jevrejskoj zajednici, to je obeležje sinagoge i groblje na Bosutskom putu, isto tako Čalma, Manđelos, Divoš. Mi ćemo se truditi da u narednim godinama sve to učinimo dostupnim svim njihovim potomcima, kojih sigurno ima nekoliko stotina. Možda neka nova saznanja, neka nova prijateljstva i nove priče pristeknu iz saradnje srpskog i jevrejskog naroda.”

Ova inicijativa, ima za cilj očuvanje jevrejskih grobalja širom Evrope, naročito u oblastima najteže pogođenim stradanjima tokom Holokausta. Bez potomaka koji bi o njima brinuli, mnoga jevrejska groblja decenijama propadaju, a posle 80 godina zapuštenosti neka su u opasnosti da potpuno nestanu, zajedno sa poslednjim materijalnim tragovima nekadašnjih zajednica.

Ladislav Trajer, predsednik JONS i koordinator ESJF programa za Srbiju zahvalio se lokalnoj samoupravi istakavši: „Grad Sremska Mitrovica je jedina opština u Republici Srbiji koja je, ne samo odobrila ograđivanje jevrejskih grobalja na svojoj teritoriji, to su Manđelos, Čalma, Divoš i Sremska Mitrovica, nego je čak i inicirala i pomogla sopstvenim sredstvima krčenje grobalja u Čalmi i Manđelosu, kada su čuli da ona ulaze u projekat tek narednih godina, onda su rekli da treba da se raskršće i da budu transparentna jer dolaze ljudi sa strane i ja sam neizmerno zahvalan Gradu Sremska Mitrovica i voleo bih kad bi druge opštine sledile ovaj primer. Pored toga, mi zajedno radimo na obeležavanju i komemorativnom danu u Zasavici gde su Srbi Romi i Jevreji stradali pogotovo iz Kladovskog transporta i takođe mi dolazimo na Dan pobede i oslobođenja Sremske Mitrovice u Drugom svetskom ratu. Cilj nam je da dalje radimo sa ovakvim konstruktivnim opštinama i da nastavimo saradnju. ”

ESJF European Jewish Cemeteries Initiative je nemačka neprofitna organizacija koju je 2015. godine osnovao rabin Isak Šapira sa osnovnim ciljem zaštite i očuvanja jevrejskih grobalja širom Evrope. Organizacija se bavi preciznim obeležavanjem granica grobalja, kao i izgradnjom zaštitnih zidova i kapija, čime osigurava da ova mesta sećanja budu sačuvana za buduće generacije.